สินทรัพย์ไม่มีตัวตน: กุญแจเพิ่มมูลค่าธุรกิจและบทบาทในการประเมินเพื่อ M&A

ในโลกธุรกิจยุคใหม่ การแข่งขันไม่ได้อยู่เพียงแค่ตัวสินค้าหรือปริมาณสินทรัพย์ที่จับต้องได้เพียงอย่างเดียว แต่สิ่งสำคัญที่หลายคนอาจมองข้ามไป คือ “สินทรัพย์ไม่มีตัวตน” หรือ Intangible Assets ซึ่งถึงจะมองไม่เห็น แต่ก็มีค่ามหาศาล และสามารถช่วยให้ธุรกิจโตไวและยั่งยืน

มาลองดูกันค่ะว่า สินทรัพย์ไม่มีตัวตน คืออะไร มีกี่ประเภท และเราจะบริหารจัดการอย่างไรให้สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับธุรกิจของเราได้จริง

สินทรัพย์ไม่มีตัวตน คืออะไร?

สินทรัพย์ไม่มีตัวตน คือ สิ่งที่จับต้องไม่ได้ แต่มีค่า และ สร้างประโยชน์ให้ธุรกิจได้ในระยะยาว เช่น

• ชื่อเสียงของแบรนด์ (Brand)

• ลิขสิทธิ์ สิทธิบัตร หรือเครื่องหมายการค้า

• ฐานข้อมูลลูกค้า

• ซอฟต์แวร์ที่บริษัทพัฒนาขึ้นเอง

• ความรู้หรือความเชี่ยวชาญของคนในองค์กร

ที่ผ่านมา ธุรกิจมักให้ความสำคัญกับสินทรัพย์ที่มองเห็นและจับต้องได้ เช่น อาคาร ที่ดินหรือเครื่องจักร แต่ปัจจุบัน โลกธุรกิจเปลี่ยนไปมาก สินทรัพย์ที่มองไม่เห็นเริ่มมีบทบาทมากขึ้น เพราะสามารถช่วยสร้างความแตกต่าง เพิ่มโอกาสในการเติบโต และทำให้ธุรกิจได้เปรียบในการแข่งขันได้

แล้วสินทรัพย์ไม่มีตัวตน มีกี่ประเภท?

สินทรัพย์ไม่มีตัวตนแบ่งออกได้หลายแบบ เช่น

1. ทรัพย์สินทางปัญญา (Intellectual Property)

   • ลิขสิทธิ์ เช่น เพลง หรือเนื้อหา

   • สิทธิบัตร เช่น เทคโนโลยีใหม่ที่เราคิดค้นขึ้น

   • เครื่องหมายการค้า เช่น Logo, ชื่อแบรนด์

   • ความลับทางการค้า เช่น สูตรอาหาร สูตรเครื่องสำอาง

2. ชื่อเสียงแบรนด์ (Brand Equity)

   • ภาพลักษณ์ที่ลูกค้ามองเรา เช่น เป็นแบรนด์คุณภาพ น่าเชื่อถือ

3. ความสัมพันธ์กับลูกค้า (Customer Relationships)

   • ฐานข้อมูลลูกค้า

   • ความภักดีของลูกค้า

4. ซอฟต์แวร์และเทคโนโลยีเฉพาะ

   • ระบบหรือโปรแกรมที่บริษัททำขึ้นมาเพื่อใช้งานเอง

5. ความรู้และทักษะของคนในองค์กร (Human Capital)

   • ความเชี่ยวชาญหรือไอเดียใหม่ ๆ ของพนักงาน

6. สิทธิพิเศษหรือสัญญาทางธุรกิจ

   • สิทธิ์ในการเป็นตัวแทนจำหน่าย

   • สัญญาเอ็กซ์คลูซีฟกับลูกค้ารายใหญ่

มาดูตัวอย่างกันค่ะกรณีที่ 1 – บริษัทค่ายเพลงบริษัทเพลงถือครอง ลิขสิทธิ์ ในเพลงที่ศิลปินแต่งหรือร้อง ซึ่งถือเป็น ทรัพย์สินทางปัญญา เวลามีคนนำเพลงไปเปิด ใช้ในโฆษณา หรือทำเวอร์ชันใหม่ บริษัทก็มีรายได้จากค่าลิขสิทธิ์ หรือค่าลิขสิทธิ์เผยแพร่ (Royalty) นอกจากนี้ ชื่อค่ายเพลงที่มีชื่อเสียงก็เป็น แบรนด์ ที่มีค่า เพราะช่วยให้ศิลปินใหม่ที่อยู่ในค่ายได้รับความสนใจมากขึ้น

กรณีที่ 2 – บริษัทพัฒนาซอฟต์แวร์บริษัทเทคโนโลยีอาจมี ซอฟต์แวร์ หรือระบบที่พัฒนาขึ้นเอง ซึ่งเป็นสินทรัพย์ไม่มีตัวตนที่ช่วยให้บริษัททำงานได้เร็วกว่าหรือดีกว่าคู่แข่ง เช่น ระบบแนะนำสินค้าอัตโนมัติ หรือเทคโนโลยี AI ที่คู่แข่งยังไม่มี นอกจากนี้ ข้อมูลผู้ใช้ที่เก็บมาจากการใช้งาน ก็ถือเป็น ฐานข้อมูลลูกค้า ที่มีค่า เพราะเอามาวิเคราะห์เพื่อทำการตลาดหรือพัฒนาสินค้าใหม่ได้ 

จึงไม่แปลกใจที่หลาย ๆ บริษัทให้ความสำคัญกับสินทรัพย์เหล่านี้ เพราะสามารถช่วยสร้างความแตกต่างและเป็นแรงผลักดันให้ธุรกิจเติบโตได้

บทบาทของสินทรัพย์ไม่มีตัวตนในการเพิ่มมูลค่าธุรกิจและ M&A

การควบรวมและซื้อกิจการ (Mergers & Acquisitions – M&A) ถือเป็นหนึ่งในกลยุทธ์สำคัญที่ช่วยให้บริษัทสามารถ ขยายธุรกิจได้รวดเร็วกว่าอาศัยการเติบโตเองตามปกติ (organic growth) เพราะการเข้าซื้อกิจการที่มีศักยภาพหรือมีแนวโน้มประสบความสำเร็จ จะทำให้บริษัทสามารถ

• เข้าถึงตลาดใหม่ได้ทันที

• ได้เทคโนโลยีหรือผลิตภัณฑ์ที่พร้อมใช้งาน

• เสริมความแข็งแกร่งด้านทรัพยากรและบุคลากร

• เพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน

อย่างไรก็ตาม มูลค่าที่แท้จริงของกิจการที่เข้าซื้อ ไม่ได้สะท้อนแค่จากสินทรัพย์ที่จับต้องได้ เช่น อาคารหรือเครื่องจักร แต่ สินทรัพย์ไม่มีตัวตน (Intangible Assets) กลับมีบทบาทสำคัญอย่างมาก เพราะเป็นตัวแปรที่บอกได้ว่าดีล M&A จะช่วยให้บริษัทเติบโตต่อเนื่องในระยะยาวหรือไม่ ไม่ว่าจะเป็น แบรนด์ที่แข็งแรง ฐานลูกค้าภักดี สิทธิบัตร เทคโนโลยี หรือ know-how

1. สะท้อนมูลค่าที่แท้จริงของกิจการ

หลายครั้งราคาที่ผู้ซื้อยินดีจ่ายสูงกว่ามูลค่าตามบัญชีของสินทรัพย์ที่จับต้องได้ นั่นเพราะ Intangible Assets เช่น แบรนด์ที่แข็งแรง ฐานลูกค้าที่ภักดี หรือเทคโนโลยีเฉพาะ เป็นตัวขับเคลื่อนมูลค่าในอนาคต หากไม่มีการประเมินอย่างเหมาะสม ดีล M&A อาจสะท้อนมูลค่าธุรกิจต่ำกว่าที่ควรจะเป็น

2. ใช้เป็นเกณฑ์ต่อรองในดีล

การประเมินมูลค่าสินทรัพย์ไม่มีตัวตนช่วยให้ทั้งผู้ซื้อและผู้ขายมีข้อมูลที่เป็นธรรม ใช้เป็น หลักฐานต่อรองราคา และสร้างความมั่นใจให้กับนักลงทุนหรือสถาบันการเงิน ตัวอย่างเช่น หากธุรกิจมีฐานข้อมูลลูกค้าที่สามารถสร้างรายได้ซ้ำ (recurring income) ได้ชัดเจน ย่อมทำให้ผู้ซื้อยอมจ่ายราคาที่สูงขึ้น

3. รองรับมาตรฐานการบัญชีและการเปิดเผยข้อมูล

ธุรกรรม M&A ต้องจัดทำงบการเงินที่โปร่งใสตามมาตรฐานบัญชี เช่น TFRS 3 Business Combinations หรือ TAS 38 Intangible Assets การประเมิน Intangible Assets จึงไม่ใช่แค่เรื่องการต่อรองเชิงธุรกิจ แต่ยังเป็น ข้อกำหนดทางบัญชี ที่มีผลต่อการบันทึก Goodwill การตัดจำหน่าย และการเปิดเผยข้อมูลต่อผู้ลงทุน

4. ชี้ทิศทางกลยุทธ์หลังการควบรวม

การเข้าใจมูลค่าและประเภทของสินทรัพย์ไม่มีตัวตนยังช่วยให้ผู้ซื้อวางแผนการใช้ประโยชน์หลังการควบรวมได้ดีขึ้น เช่น

• นำแบรนด์ที่แข็งแรงไปต่อยอดสู่ตลาดใหม่

• ใช้ฐานลูกค้าเดิมทำ cross-selling

• ปกป้องสิทธิบัตรหรือ know-how เพื่อกันคู่แข่ง

กล่าวได้ว่า การประเมิน Intangible Assets ไม่ใช่เพียงขั้นตอนทางเทคนิค แต่เป็น หัวใจสำคัญที่เชื่อมโยงระหว่างมูลค่าทางธุรกิจ การบัญชี และกลยุทธ์ ซึ่งหากบริษัทมีสินทรัพย์ไม่มีตัวตนที่แข็งแกร่ง ก็จะช่วยเพิ่มมูลค่ากิจการ เสริมความน่าสนใจต่อผู้ลงทุน และเพิ่มโอกาสให้ธุรกรรม M&A ประสบความสำเร็จ พร้อมสร้างมูลค่าได้อย่างยั่งยืนในระยะยาว

สินทรัพย์ไม่มีตัวตน = การลงทุนที่สร้างมูลค่าเพิ่ม

หลายธุรกิจยังมองว่าสินทรัพย์ไม่มีตัวตนเป็นเพียงค่าใช้จ่าย เช่น ค่าจดทะเบียนสิทธิ์ หรือค่าพัฒนาโปรแกรม แต่จริงๆ แล้ว นี่คือการลงทุน ที่สามารถสร้างมูลค่าเพิ่มให้ธุรกิจได้อย่างมหาศาล เพราะถ้ารู้จัก ประเมินมูลค่าและบริหารจัดการอย่างถูกต้อง สินทรัพย์เหล่านี้จะช่วยให้ธุรกิจคุณ

• เพิ่มมูลค่ากิจการ เวลาจะหาผู้ร่วมลงทุนหรือขายกิจการ มูลค่าที่แท้จริงของสินทรัพย์ไม่มีตัวตนจะสะท้อนอยู่ในราคาธุรกิจ

• สร้างความแตกต่างและได้เปรียบคู่แข่ง เพราะคู่แข่งลอกเลียนสินทรัพย์ไม่มีตัวตนได้ยาก

• ทำให้สินค้าหรือบริการขายได้ราคาสูงขึ้น เพราะลูกค้าเชื่อมั่นในแบรนด์ หรือคุณภาพที่มองไม่เห็น

• เป็นจุดเริ่มต้นของนวัตกรรมใหม่ ๆ ทั้งสินค้า บริการ หรือรูปแบบธุรกิจ

• สร้างความเชื่อมั่นกับผู้ลงทุนหรือสถาบันการเงิน เพราะงบการเงินสะท้อนมูลค่าที่แท้จริงของธุรกิจมากขึ้น

หากคุณต้องการประเมินมูลค่าสินทรัพย์ไม่มีตัวตน เพื่อให้การบันทึกบัญชีถูกต้อง หรือเพื่อประกอบการตัดสินใจซื้อขายกิจการอย่างสะท้อนมูลค่าที่แท้จริง หากคุณต้องการผู้เชี่ยวชาญที่เข้าใจทั้งมุมธุรกิจและมาตรฐานบัญชี ทีมงาน ABS Valuation พร้อมให้คำปรึกษาและสนับสนุนคุณอย่างมืออาชีพ ติดต่อเราได้ที่:

อาจารย์ทอมมี่ (พิเชฐ เจียรนณีทวีสิน)

โทร: (+66) 82-899-7979

E-mail: tommy.pichet@actuarialbiz.com

คุณลักษณา ชัยวุฒิธร

โทร: (+66) 81-071-4060

E-mail: abs.office@actuarialbiz.com

---